«Άρρωστοι άνθρωποι σε άρρωστα κτίρια»
Κάθε έμψυχος οργανισμός ενδέχεται να νοσήσει κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια της ζωής του. Συμβαίνει, άραγε, το ίδιο και με τις άψυχες κατασκευές πολυώροφων κτιρίων;
«Αρρωσταίνουν» τα κτίρια μαζί με τους ενοίκους που τα κατοικούν για μεγαλύτερο ή μικρότερο
χρονικό διάστημα; Το 80-90% χρόνου της ζωής μας, τον περνάμε σε εσωτερικούς χώρους. Τα κτίρια «ζουν» και αυτό χάρη σε εμάς που τα κατοικούμε και τα χρησιμοποιούμε καθημερινά. Όπως και όλους τους ζωντανούς οργανισμούς πρέπει να τα «φροντίζουμε», ήδη, από το κατασκευαστικό τους στάδιο, αλλά και να προσέχουμε να τα διατηρούμε «υγιή». Και αυτό για το δικό μας καλό!
Άρρωστο Κτίριο
Άρρωστα κτίρια χαρακτηρίζονται τα κτίσματα που δεν προορίζονται για οποιαδήποτε βιομηχανική χρήση , αλλά για να στεγάσουν υπηρεσίες ή κατοικίες και τα οποία παρουσιάζουν προβλήματα «εσωτερικής ρύπανσης», δηλαδή διαθέτουν κακής ποιότητας εσωτερικό αέρα. Κακός φυσικός φωτισμός, ανεπαρκής αερισμός και τεχνητή θέρμανση με παγωμένους τοίχους το χειμώνα και πυρακτωμένους το καλοκαίρι είναι μερικά από τα γνωρίσματα των άρρωστων κτιρίων. Σε τέτοιου είδους συνθήκες τα άτομα κατοικούν ή εργάζονται σε ένα νοσογόνο και νοσηρό περιβάλλον με άμεσο αντίκτυπο στην υγεία τους.
Έτσι, φτάνουμε στην κατάσταση που περιγράφεται με τον όρο «σύνδρομο του άρρωστου κτιρίου».
Σύνδρομο του Άρρωστου Κτιρίου
Ο όρος «σύνδρομο του άρρωστου κτιρίου» χρησιμοποιείται για να εκφράσει την κακή κατάσταση της υγείας τουλάχιστον του 50% των ενοίκων, η οποία χαρακτηρίζεται από συγκεκριμένα ενοχλήματα που αποδίδονται αποκλειστικά και μόνο στην εσωτερική ρύπανση του αέρα. Ποια είναι, όμως, τα συνηθέστερα συμπτώματα που εμφανίζουν τα άτομα που δραστηριοποιούνται σε ένα τέτοιο χώρο;
Συμπτώματα
Τα συμπτώματα που παρουσιάζει η πλειονότητα των ανθρώπων μέσα σε ένα «ασθενές» κτίριο, είναι κυρίως δύσπνοια, φτέρνισμα, ξηρός βήχας, πονόλαιμος, βράχνιασμα και ρινόρροια. Συχνά, παρατηρείται έντονη δακρύρροια στα μάτια, δερματολογικές διαταραχές με τη μορφή εξανθημάτων, πονοκέφαλοι, ζαλάδες, ναυτία, πνευματική και σωματική κόπωση, σύγχυση, λήθαργος ακόμη, και διάφορες πεπτικές διαταραχές. Αυτά είναι κάποια από τα πρώτα σημάδια που θα πρέπει να υποψιάσουν κάποιον ότι ζει ή εργάζεται σε ένα ακατάλληλο κτίριο. Με την πάροδο του χρόνου τα συμπτώματα συσσωρεύονται, κάτι το οποίο μπορεί να οδηγήσει σε λοιμώξεις μεγάλης ή μικρής διάρκειας.
Λοιμώξεις
Η μακρόχρονη παραμονή σε χώρους άρρωστων κτιρίων με κακής ποιότητας εσωτερικού φυσικού ή τεχνητού αερισμού, μπορεί να προκαλέσει πολλαπλές λοιμώξεις στον ανθρώπινο οργανισμό.
Η πρώτη και πιο συχνή ομάδα λοιμώξεων είναι αυτές που σχετίζονται με το αναπνευστικό σύστημα εξαιτίας της κακής κυκλοφορίας του οξυγόνου στον οργανισμό. Τέτοιες ασθένειες είναι οι ρινίτιδες, αλλεργικές ή μη, ιγμορίτιδες, πνευμονίες ακόμα, και ωτίτιδες. Συχνά, είναι και τα καρδιαγγειακά προβλήματα και οι δηλητηριάσεις εξαιτίας της παθογένειας της εσωτερικής ατμόσφαιρας σε ένα κτίριο. Σε πολλές περιπτώσεις, εμφανίζονται αρκετές μορφές δερματοπαθειών, όπως, δερματίτιδες, με τη μορφή εκζεμάτων και επιπεφυκίτιδες στα μάτια. Σύμφωνα με τους ειδικούς, δεν είναι λίγα τα περιστατικά, που έδειξαν ότι άνθρωποι νόσησαν με παθήσεις του πεπτικού και κεντρικού νευρικού συστήματος καθώς, και παθήσεις που επηρέασαν την ομαλή λειτουργία του ήπατος (συκώτι) και των νεφρών. Σε ορισμένες λίγες περιπτώσεις, άτομα ενδέχεται να παρουσιάσουν , ακόμη, και νεοπλασίες, ανάπτυξη δηλαδή ορισμένων μορφών καρκίνου.

Φαντάζει περίεργο το γεγονός ότι ένα «άρρωστο» κτίριο μπορεί να φτάσει να γίνει η αιτία τόσο σοβαρών προβλημάτων υγείας για τον ανθρώπινο οργανισμό. Όλη, όμως, η αλήθεια κρύβεται μέσα σε ένα αριθμητικό στοιχείο που θέλει δύο χιλιάδες εργαζόμενους περίπου, στην Ελλάδα μόνο, να νοσούν κάθε χρόνο από μία μορφή καρκίνου που συνδέεται με το χώρο εργασίας τους. Πού οφείλεται, όμως, η εσωτερική ρύπανση ενός άρρωστου κτιρίου;
Φυσικοί παράγοντες
Ραδόνιο
Το ραδόνιο είναι ένα ραδιενεργό ευγενές αέριο που απελευθερώνει κατά τη διαδικασία της φυσικής διάσπασης των στοιχείων του φθόριο και ουράνιο, τα οποία υπάρχουν σε ποικίλες ποσότητες στα πετρώματα και το έδαφος. Άοσμο, αθέατο και χωρίς γεύση, καθώς είναι, δεν μπορεί να ανιχνευθεί από τις ανθρώπινες αισθήσεις. Διασπάται σε ραδιενεργά στοιχεία, τα οποία εκπέμπουν σωματίδια και βλάπτουν εξαιρετικά τους ιστούς των πνευμόνων. Αυτά τα εκπεμπόμενα σωματίδια ενέχονται για την πρόκληση καρκίνου των πνευμόνων στον άνθρωπο.

Στο περιβάλλον του αέρα των εσωτερικών χώρων, το ραδόνιο συσσωρεύεται σε σημαντικά επίπεδα. Η σύνθεση του εδάφους κάτω και γύρω από ένα σπίτι επηρεάζει τα επίπεδα του ραδονίου και την ευκολία με την οποία μεταναστεύει προς το εσωτερικό του σπιτιού. Η είσοδος του ραδονίου μέσα στο σπίτι από το έδαφος μπορεί να γίνει μέσω ρωγμών στα
δάπεδα και στα στοιχεία από σκυρόδεμα, μέσω των σωλήνων αποχέτευσης των δαπέδων, των κατασκευαστικών αρμών και μικροσκοπικών ρωγμών ή πόρων στους τοίχους. Τα επίπεδα του ραδονίου είναι γενικά υψηλότερα στις βάσεις των σπιτιών και στα δωμάτια των ισογείων, τα οποία έρχονται σε επαφή με το έδαφος. Το πραγματικό πρόβλημα δημιουργείται, όταν ο μολυσμένος αέρας με ραδόνιο εισπνέεται. Η ραδιενεργός διάσπαση του ραδονίου εκλύει σωματίδια, τα οποία είναι ιδιαιτέρως επιβλαβή για τους βιολογικούς ιστούς. Το ραδόνιο θεωρείται υπεύθυνο για χιλιάδες θανάτους από καρκίνο ετησίως στις ΗΠΑ. Έτσι, όλα τα σπίτια κάτω από τον τρίτο όροφο πρέπει να ελέγχονται. Κατά την αγορά ή πώληση ενός κτιρίου είναι απολύτως αναγκαίο να προηγείται το τεστ ραδονίου από έναν εκπαιδευμένο, εξειδικευμένο και εξουσιοδοτημένο από την πολιτεία εργολήπτη.
Χημικοί παράγοντες
Σημαντικό ρόλο στην «παθογένεια» ενός κτιρίου παίζουν και χημικοί παράγοντες οι οποίοι είτε εισέρχονται από τον εξωτερικό αέρα είτε παράγονται στους εσωτερικούς χώρους των κτισμάτων.
Διοξείδιο του άνθρακα
Η εκπομπή διοξειδίου του άνθρακα σχετίζεται άμεσα με τις καύσεις που εκτελούνται , την εκπνοή των ατόμων και τον ανεπαρκή εξαερισμό σε ένα χώρο. Σε χαμηλές συγκεντρώσεις δεν θεωρείται τοξικό αέριο (1800 mg/m3 CO2, σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας), αλλά σε υψηλότερες μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στην αναπνοή, ζαλάδα, ναυτία και έντονο αίσθημα κόπωσης.

Μονοξείδιο του άνθρακα
Είναι στοιχείο που παράγεται από την ατελή καύση. Ένα μέρος της παραγόμενης ποσότητάς του προέρχεται από τον εξωτερικό αέρα, που μπαίνει μέσα στα κτίρια, αφού μία πολύ σημαντική πηγή μονοξειδίου του άνθρακα είναι η εκπομπή του από τα καύσιμα των αυτοκινήτων. Επιπλέον, στους εσωτερικούς χώρους το στοιχείο αυτό απελευθερώνεται έντονα από τον καπνό του τσιγάρου καθώς επίσης, και από κουζίνες που λειτουργούν με φυσικό αέριο. Κατά την είσοδό του στον οργανισμό ενώνεται με την αιμοσφαιρίνη και εμποδίζει την κατανομή οξυγόνου στα κύτταρα. Αποτέλεσμα είναι να προκαλεί αίσθημα κούρασης στους
υγιείς ανθρώπους και πιθανό πόνο στο στήθος σε άτομα με καρδιακά προβλήματα. Πιθανά άλλα συμπτώματα είναι σύγχυση στην όραση και τον προσανατολισμό, έντονος πονοκέφαλος και ναυτία.
Όζον
Το όζον είναι ένα στοιχείο που εκπέμπεται από τη συχνή χρήση λαμπτήρων UV(Ultra Violet), φωτοτυπικών μηχανημάτων και λέιζερ εκτυπωτών. Η έκθεση σε χαμηλές συγκεντρώσεις όζοντος έχει αποδειχθεί ότι προκαλεί σημαντικές προσωρινές μειώσεις στην ικανότητα των πνευμόνων να λειτουργήσουν κανονικά, ακόμη και σε υγιείς ενήλικες. Σε υψηλές συγκεντρώσεις μπορεί να ερεθίσει το αναπνευστικό σύστημα, προκαλώντας βήχα, αίσθημα ξηρότητας στο λαιμό, πόνο στο στήθος και φλεγμονή στους πνεύμονες.
Πτητικές οργανικές ενώσεις
Πρόκειται για χημικές ουσίες που προέρχονται από πηγές όπως ο καπνός του τσιγάρου, διάφορα κατασκευαστικά υλικά (π.χ. χρώματα, κόλλες) και ορισμένα καταναλωτικά προϊόντα (π.χ. πλαστικά). Συνήθεις επιπτώσεις είναι ο ερεθισμός σε μάτια, μύτη, λαιμό, πρόκληση πονοκεφάλου, βλάβες στα νεφρά και το ήπαρ, διαταραχές στο αναπνευστικό και νευρικό σύστημα.
Φορμαλδεΰδη
Αποτελεί υποπροϊόν καύσης και χρησιμοποιείται ευρέως μέσω των ρητινών (χημικών ουσιών που την περιέχουν) στην κατασκευή μονωτικών υλικών, επίπλων από κόντρα πλακέ, νοβοπάν ή άλλα συνθετικά ξύλα, συνθετικών μοκετών και υφασμάτων επίπλωσης. Επιπλέον, απελευθερώνεται και από τον καπνό του τσιγάρου. Συμπτώματα που μπορεί να προκαλέσει η παρουσία φορμαλδεΰδης στον οργανισμό είναι: αίσθημα καψίματος στα μάτια και στο λαιμό, ναυτία, δυσκολία στην αναπνοή, ερεθισμό στη μύτη, βήχα, αίσθημα σωματικής κούρασης και σε ακραίες περιπτώσεις, εμφάνιση καρκίνου.
Αμίαντος
Πρόκειται για ορυκτές ίνες κρυσταλλικής δομής και αναμειγνύεται με διάφορες συγκολλητικές ουσίες, όπως το τσιμέντο και άλλα οικοδομικά υλικά. Χρησιμοποιείται ως μονωτικό υλικό στα πλακάκια, στους φούρνους, στις σόμπες κ.α. Απελευθερώνεται στο χώρο με τη σταδιακή γήρανση των υλικών και τις παρεμβάσεις συντήρησης. Έρευνες έχουν δείξει ότι συνδέεται με την εμφάνιση διαφόρων μορφών καρκίνου.
Καπνός
Σημαντική πηγή εσωτερικής ρύπανσης αποτελούν τα προϊόντα καύσης του καπνού του τσιγάρου, τις πίπας και των πούρων. Ο παραγόμενος καπνός περιέχει ένα μείγμα από αέρια, αιωρούμενα στερεά σωματίδια και οργανικές ουσίες που προέρχονται από την ατελή καύση του καπνού, αλλά και του χαρτιού του τσιγάρου. Περίπου 4.300 χημικές ουσίες έχουν εντοπιστεί στον καπνό του τσιγάρου από τις οποίες μπορούν να προκληθούν πνευμονικές παθήσεις, αλλά, ακόμα, και εμφάνιση καρκίνου για τους παθητικούς καπνιστές.
Βιολογικοί παράγοντες
Βακτήρια, ιοί και μύκητες αποτελούν και αυτά μέρος του προβλήματος της εσωτερικής ρύπανσης των κτιρίων. Αυτοί οι βιολογικοί ρυπαντές της ποιότητας του αέρα προέρχονται, κυρίως, από τα κλιματιστικά συστήματα και από τους ανθρώπους και τα ζώα που κάποιες φορές τα φέρουν.

Για να μην αρρωστήσετε ούτε εσείς ούτε το κτίριο σας…

– Καλή συντήρηση και καθαρισμός των κεντρικών κλιματιστικών συστημάτων.
– Εναλλαγή του εσωτερικού αέρα με τη βοήθεια ιονιστών. Η ανακύκλωση του εσωτερικού αέρα δεν πρέπει να υπερβαίνει το 30% του συνολικού αέρα.

– Μείωση στη χρήση συνθετικών αντικειμένων για την επίπλωση του χώρου.
– Αποφυγή χρήσης χημικών καθαριστικών.
– Απαγόρευση καπνίσματος, ιδίως, σε χώρους κλειστούς, χωρίς παράθυρα.
– Ποσοτική και ποιοτική εκτίμηση των βλαπτικών παραγόντων του εσωτερικού περιβάλλοντος από ειδικούς αρχιτέκτονες και ιατρούς εργασίας.
– Συχνός έλεγχος αεραγωγών.
– Άμεση απομάκρυνση απορριμμάτων από το χώρο καθώς αποτελούν πηγή ανάπτυξης βακτηρίων και μυκήτων και σωστή αποθήκευση υπολειπόμενων
τροφίμων.
Κ.ΣΤ.ΤΣ., 2007